اثربخشی آموزش مهارت‌های زندگی (مهارت‌های مقابله با خلق منفی و مدیریت استرس) بر راهبردهای نظم‌جویی شناختی در دانش‌آموزان دختر تیزهوش
محورهای موضوعی : روانشناسی
زهرا محمدنیا
1
(گروه روانشناسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران.)
مهدی شاه نظری
2
(گروه روانشناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج، کرج، ایران.)
بیتا نصرالهی
3
(گروه روانشناسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهرا ن، ایران.)
کلید واژه: تیزهوش, مهارت‌های زندگی, نظم‌جویی شناختی هیجان,
چکیده مقاله :
پژوهش حاضر با هدف مطالعة اثربخشی آموزش مهارت‌های زندگی بر راهبردهای نظم‌جوییِ شناختی هیجان دانش‌آموزان دختر تیزهوش انجام گرفت. روش: پژوهش از نوع شبه‌‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون و پس‌آزمون و پیگیری با گروه کنترل بود و جامعة آماری، دانش‌آموزان دختر مشغول به تحصیل در مدارس تیزهوشان شهر تهران (متوسطة دورة دوم) در سال تحصیلی ۱۳۹۸-۹۹ بودند، که با روش نمونه‌گیری در دسترس، دانش‌آموزان پایة دهم دبیرستان فرزانگان تهران(۱۷۰ نفر)، انتخاب شده و پرسشنامة نظم‌جویی شناختی هیجان (CERQ) را تکمیل نمودند. از بین آنها ۳۲ نفر که نمره‌های پایینی در راهبردهای انطبافی داشتند، به عنوان گروه نمونه مشخص و به صورت تصادفی، به دو گروه ۱۶ نفری آزمایش و کنترل تقسیم شدند. به گروه آزمایش در ۱۲ جلسه ۷۰ دقیقه ای (دوبار در هفته)، مهارت های مقابله با اضطراب و افسردگی و مدیریت استرس آموزش داده شد و گروه کنترل، آموزشی دریافت نکردند. پس از اتمام جلسات آموزش و همچنین پس از گذشت یک ماه و نیم در مرحلة پیگیری، پرسشنامه مذکور برای هر دو گروه اجرا شد. یافته‌ها: تحلیل داده ها با استفاده از روش «تحلیل واریانس با اندازه گیری مکرر» نشان داد، آموزش مهارت‌های زندگی در دانش‌آموزان تیزهوش به صورت معنادار و پایدار، استفاده از راهبردهای انطباقی نظم‌جویی شناختی هیجان را افزایش و استفاده از راهبردهای غیر انطباقی نظم‌جویی شناختی هیجان را کاهش میدهد. نتیجه: استفاده از آموزش مهارت های زندگی می‌تواند در افزایش استفاده از راهبردهای انطباقی نظم‌جویی شناختی هیجان و کاهش راهبردهای غیر انطباقی آن موثر واقع شود.
The purpose of this research is to study the effectiveness of life skills training on cognitive emotion regulation strategies of gifted female students. Method: The present study is a quasi-experimental study with a pre-test and post-test design and follow-up with a control group. The statistical population of this study is female students studying in gifted schools in Tehran (secondary school) in the academic year of 1398-99. At first, all tenthth grade high school students (170 people) completed the Cognitive Emotion Regulation Questionnaire (CERQ) and among them, 32 students with lowest scores in resilient strategies were selected as a sample group, randomly divided into experimental and control groups of 16. One experimental group was given 12 sessions of training, while the control group did not receive any training. After the training sessions, post-test was performed for both experimental and control groups. Also, after a month and a half in the follow-up phase, both groups were tested. Results: Using the mixed variance analysis method, the results show that life skills training significantly caused the experimental group to receive higher average scores in acceptance strategies, refocusing, positive refocus and putting into perspective on post-test and follow-up stages compared to the pre-test stage. The study also uses non-adaptive strategies to reduce self-blame and rumination in gifted female students. Conclusion: Teaching life skills in gifted students significantly increases the use of adaptive cognitive emotion regulation strategies and decreases the use of non-adaptive cognitive emotion regulation strategies.
افروز، غلامعلی؛ ارجمندنیا، علی اکبر؛ تقی زاده، حسین؛ قاسم زاده، سوگند و اسدی، راضیه. (۱۳۹۲). بررسی مقایسه ای باورهای خودکارآمدی و سلامت روان در میان دانش‌آموزان تیزهوش و عادی. مجله مطالعات ناتوانی. ۳(۳).۲۷-۳۸.
بزمی، نعیمه؛ رحیمی نژاد، سارا؛ اصلانی فر، هستی؛ کربلائی، علی؛ تبریزی، حمیده؛ نقاش زاده، الهام. (۱۳۹۷). آموزش مهارت‌های زندگی بر تنظیم شناختی هیجان دانش‌آموزان دختر دوره دوم متوسطه. مطالعات روانشناسی و علوم تربیتی.۴ (۳)، ۱۳۳-۱۴۵.
بندک، موسی؛ ملکی، حسن؛ عباسپور، عباس؛ ابراهیمی قوام، صغری. (۱۳۹۴). تاثیر آموزش مهارت‌های زندگی بر خودکارآمدی تحصیلی دانش‌آموزان، فصلنامه روانشناسی تربیتی. ۱۱(۳۷):۲۱-۳۱.
بندک، موسی؛ بهادری، مریم؛ ریگی، شهرزاد. (۱۳۹۹). اثربخشی آموزش مهارت‌های زندگی بر سازگاری اجتماعی و کاهش قلدری دانش‌آموزان ورزشکار مقطع متوسطه اول شهر تهران. فصلنامه علوم حرکتی و رفتاری. ۳(۱): ۷۹-۸۹.
بیانفر، فاطمه؛ کمالی، محمد و خضری، مینا. (۱۳۹۹). تاثیر آموزش مهارت‌های زندگی در راهبردهای نظم‌جویی شناختی هیجان نوجوانان. پنجمین همایش ملی علمی پژوهشی روانشناسی و علوم تربیتی. شیروان. ایران.
حسنی، جعفر. (۱۳۹۰). بررسی اعتبار و روایی فرم کوتاه پرسش نامه نظم‌جویی شناختی هیجان. مجله تحقیقات علوم رفتاری. ۹(۴): ۲۲۹-۲۴۰.
حسنی، جعفر؛ میرزایی، سیدحسین. (۱۳۹۷) اثربخشی آموزش مهارت‌هاي زندگی در راهبردهاي نظم‌جویی شناختی هیجان نوجوانان، مجله دانشگاه علوم پزشکی خراسان شمالی. ۷ (۲):۴۰۵-۴۱۷.
سامانی، سیامک؛ صادقی، لادن. (۱۳۹۰)، کفایت شاخص‌های روانسنجی پرسشنامه تنظیم شناختی هیجان. روش‌ها و مدل‌های روانشناختی. ۱(۱):۵۱-۶۲.
سیاح، مهدی؛ اولی پور، علیرضا؛ اردمه، علی؛ شهیدی، شکوه و یعقوبی عسگراباد، اسماعیل. (۱۳۹۳). پیش بینی سلامت روان و عملکرد تحصیلی دانشجویان از طریق راهبردهاي شناختی تنظیم هیجان در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی جندي شاپور اهواز. مجله علمی- پژوهشی توسعه ي آموزش جندي شاپور .۵(۱): ۳۷-۴۴.
شفیعی، صابر؛ عسکری، بهروز و محمدی، رضاعلی. (۱۳۹۹). مهارت‌های زندگی. پیشرفت های نوین در روانشناسی، علوم تربیتی و آموزش و پرورش. 22: ۵۱-۶۳. شعاری نژاد، علی اکبر. (۱۳۹۴). نقش فعالیت های فوق برنامه در تربیت نوجوانان. تهران: موسسه اطلاعات.
فروتن بقا، پریسا؛ نظامی، ماندانا؛ سلطانی‌نژاد، امیر؛ اسکندری، ح. و منظری توکلی، وحید. (۱۳۹۴). اثر بخشی آموزش مهارت‌های زندگی بر عزت نفس و خودکارآمدی تحصیلی دانش‌آموزان پسر مقطع اول متوسطه. فصل نامه پژوهش های کاربردی روانشناختی، ۶(۳):۶۱-۷۲.
کرد نوقابی، رسول و شریفی، حسنپاشا. (۱۳۸۴). تهیه و تدوین برنامه درسی مهارت‌های زندگی برای دانش‌آموزان دوره متوسطه. فصل نامه نوآوری‌های آموزشی. ۴(۱۲): ۱۲-۳۴.
کلینکه، کریس ال. (۱۳۹۷). مجموعه کامل مهارت‌های زندگی. ترجمه: شهرام محمد خانی. تهران، انتشارات رسانه تخصصی.
محمدی، حمیده و فولاد چنگ، محبوبه (۱۳۹۸). نقش واسطه ای نیازهای اساسی روانشناختی در رابطه بین ارزش های فرهنگی(فردگرایی ـ جمع‌گرایی) و راهبردهای تنظیم شناختی هیجان. مجله روانشناسی.۲۳(۱). ۱۹-۳۵.
محمدی، حمیده و فولاد چنگ، محبوبه (1397). نقش واسطه ای سبک های پردازش هویت در رابطه بین سبکهای دلبستکی و راهبردهای تنظیم شناختی هیجان. مجله روانشناسی. ۲۲(۳). ۳۰۸-۳۲۵.
مرادی‌زاده، سیروس؛ ویسکرمی، حسنعلی.، میردریکوند، فضل‌اله، اقدم پور، عزت‌اله. غضنفری، فیروزه. (۱۳۹۸). مقایسة اثر بخشی روان درمانگری مثبت نگر و درمان شناختی رفتاری بر نشخوار فکری- تحصیلی و استرس تحصیلی دانش‌آموزان دختر تیزهوش. نشریه روانشناسی افراد استثنایی. ۹ (۳۴). ۷۹-۱۱۰.
موتابی، فرشته.، محمدخانی، شهرام.، کاظم‌زاده عطوفی، مهرداد. فتی، لادن. (۱۳۹۵). آموزش مهارت‌های زندگی ویژه مدارس. تهران. نشر میانکوشک.
نصیران، صدیقه و ایروانی، محمد رضا (۱۳۹۵). بررسی مشکلات دانش آموزان تیزهوش در مدارس استعدادهای درخشان از نظر دانش آموزان و والدین. نشریه مطالعات روانشناسی و علوم تربیتی. ۲(۱).۱-۲۷.
واحدی، شهرام.، هاشمی، تورج.، عینی پور، جواد. (۱۳۹۲). بررسی رابطه کنترل هیجانی و تنظیم شناختی هیجان با باورهای وسواسی دانش‌آموزان دختر دوره متوسطه شهر رشت. فصلنامه تازههای علوم شناختی. ۱۵(۲):۶۴-۷۰.
وحیدی، محمد.، ابویی مهریزی، وجیهه.، قادری، عبدالرسول.، مهیمنی، آنوشا. (۱۳۹۷). اثربخشی آموزش مهارت‌های زندگی بر خود تنظیمی هیجانی دانش‌آموزان پسر متوسطه شهر شیراز. فصلنامه آموزش پژوهی.۴(۱۳): ۵۲-۴۳.
Garnefski, N., Kraaij, V. (2006). Cognitive emotion regulation questionnaire– development of a short 18-item version (CERQshort). Personality and Individual Differences, 41(6): 1045-1053.
Garnefski, N., Kraaij, V., Spinhoven, P. (2002). Manual for the use of the cognitive emotion regulation questionnaire. Leiderorp: Datec.
Ginter, E.J (2008). David K. Brooks contribution to the developmentally based life skill approach. Journal of mental health counseling.
Gross, J.J., Thompson, R.A. (2007). Emotion regulation: Conceptual founations. In J.J. Gross (Ed), Handbook of emotion regulation: 3-24.
incremental validity studies. Journal of Career Assessment, 14 (1), 92-115.
Galbraith, G. M., & Thiers, B. H. (1985). In vitro suppression of human lymphocyte activity by minoxidil. International journal of dermatology, 24(1), 249-251.
Guenole, F., Speranza, M., Louis, J., Fourneret, P., Revol, O., & Baleyte, J. (2015). Wechsler profiles in referred children with intellectual giftedness: Approaches for children and youth. European Journal of Paediatric Neurology, 19(4), 402- 410.
Klingman, A. (2009 ). Psychological education: studying adolescents interests from their own perspective, Journal of Adolescence.
Matson, J.L., Fee, V.E., Coe, D.A., & Smith, D. (2113). A social skills program for developmentally delayed preschoolers. Journal of Clinical Child Psychology, 21(4):423-433 Medical Sciences. 2152: 1(2): 521- 531.
Mutiso, V., Tele, A., Musyimi, C., Gitonga, I., Musau, A., & Ndetei, D. (2018). Effectiveness of life skills education and psychoeducation on emotional and behavioral problems among adolescents in institutional care in Kenya: a longitudinal study. Child and Adolescent Mental Health, 23(4), 351-358.
Worrell, F.C., Subotnik, R.F., Olszewski-Kubilius, P., & Dixson, D.D. (2019). Gifted students. Annual Review of Psychology, 70(1), 551–576.
Yadav, P., and Iqbal, N. (2009). Impact of life skill training on self-esteem, adjustment and empathy among adolescents. Journal of the Indian Academy of Applied Psychology. 35(10): 61-70.
Yankey, T., Nzndabiwas, U. (2012). The impact of life skills training on reading Tibetan adolesce